Kur’ân-ı Kerîm’de, Tevrat’taki gibi “613 emir” benzeri, herkesçe kabul edilmiş sabit bir sayıda “emir ve yasak” listesi bulunmamaktadır. İslâm âlimleri, Kur’ân’daki farz (yapılması kesin gerekli), haram (yasak), mendup (önerilen), mekruh (kaçınılan) ve benzeri hükümleri farklı yöntemlerle sınıflandırmış; ancak “Kur’an’da şu kadar tane kesin emir ve şu kadar yasak vardır” şeklinde yeknesak bir liste üzerinde ittifak etmiş değillerdir.
Neden tek ve sabit bir liste yok?
1. Kur’ân’ın Üslûbu: Kur’ân-ı Kerîm, Tevrat’taki gibi “madde madde” sıralanmış hukuk metinlerinden farklı bir üslûpla indirilmiş; ayetler hem itikadî (inanç), ahlâkî (güzel ahlâk), hem de amelî (fiilî hükümler) konuları birbirine sarmalayarak ele almıştır.
2. Farklı Fıkıh Metotları: İslâm fakihleri (fıkıh âlimleri) Kur’ân ayetlerinin yanı sıra Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sünnetini, icmâ ve kıyası da dikkate alarak hükümleri çıkarırlar. Bir âlim bir ayeti kesin “emir” (farz) olarak görürken, diğeri aynı ayetin bağlamını farklı yorumlayıp bunu “mendup” (öneri) sayabilir.
3. Aynı Konunun Birçok Ayette Geçmesi: Bazı konular (mesela namaz, zekât, infak, iyiliği emretme, kötülükten sakındırma vb.) Kur’ân’da müteaddit ayetlerde tekrar edilir. Bu durumda “birden çok ayette tekrar geçen hüküm” tek emir mi sayılacak, yoksa ayet başına ayrı bir emir mi kabul edilecek? Bu da listeleme yöntemini farklılaştırır.
Dolayısıyla, “Kur’an’da kesin olarak ‘x’ sayıda emir-yasak vardır, işte hepsi” şeklinde bir liste sunmak, geleneksel İslâm literatüründe yaygın veya standart değildir.
1) Yaklaşımlara Örnek
Örnek 1: Bazı âlimler, “Yapılması farz olanlar” ve “Haram olup sakınılması gerekenler” şeklinde özetleyerek bir tasnif yapabilir; kimisi bu sayıyı 500 civarı başlıkta toplarken kimisi 200 civarında derler. Bu rakamlar, ayetlerdeki iç içe geçmiş konuları alt başlıklara ayırma veya birleştirme yöntemine göre değişir.
Örnek 2: Bazı yazarlar “Kur’an’da 300 emir ve 300 yasak” diye kitaplar yazmışlardır; ancak bu, herkesçe kabul edilen resmî bir sayı değildir—yazarın seçip derlediği bir tasniftir.
Örnek 3: Emevî dönemi ve sonraki bazı klasik müfessirler, tefsir içinde “Emirler ve nehiyler (yasaklar)” başlığıyla kısmen listelemiş, fakat tam bir “613 Mitzvot” benzeri kapsamlı tek döküm yapmamışlardır.
2) Temel (Genel) Emir ve Yasaklara Kısa Bir Örnek Listesi
Aşağıda, Kur’ân’daki en belirgin/emredici görünen konulardan kısa örnekler yer almaktadır. Liste “kesin olarak şu kadar madde var” iddiasında değildir; sadece yaygın kabul gören bazı emir (yap) ve nehiy (yapma) örneklerini, Kur’an’ın ruhunu yansıtan biçimde özetleyerek sunar:
A) İman ve İbadetle İlgili Bazı Emirler
1. Yalnızca Allah’a iman et; O’na hiçbir şeyi ortak koşma.
2. Namazı dosdoğru kıl (günde 5 vakit); huşû ile, ertelemeksizin.
3. Zekât ver, malından ihtiyacı olana, fakire belirli payı ayır.
4. Oruç tut (Ramazan’da farz).
5. Hacca git (maddi ve bedenî imkânı müsait olanlar).
6. Allah’ı çokça zikret (an).
7. Kur’an’ı oku ve onun üzerinde düşün (tefekkür et).
8. Helâl kazanç elde et, haramdan sakın.
B) Ahlâkî Ve Sosyal Bazı Emirler
1. Anne babaya iyi davran, onlara “öf” bile deme.
2. Akrabaya, komşuya, yetime ve fakire yardım et, cömert ol.
3. Doğruluktan ayrılma, yalana yaklaşma.
4. Emaneti ehline ver, emanete hıyanet etme.
5. Adaletli ol, hükmederken haksızlık yapma.
6. Erdemli/bağışlayıcı ol, affedici davran.
7. Sabırlı ol, musibetlere ve zorluklara karşı sabrı tavsiye et.
8. Söz verdiğinde sözünü tut.
C) Açıkça Yasaklanan Bazı Hususlar (Nehiyler)
1. Şirk koşma (Allah’tan başka ilaha tapma).
2. Haksız yere cana kıyma (cinayet).
3. Zina yapma (Nikâh dışı cinsel ilişki).
4. Faiz (riba) yeme.
5. Yetim malı yeme.
6. Yalan söyleme, iftira etme, yalan yere şahitlik yapma.
7. Hırsızlık yapma.
8. İçki (hamr) içme (ayetlerde “sarhoş edici” her şeyden sakınma).
9. Kumar, fal okları, şans oyunları ile malını israf etme.
10. Kibirlenme, gururlanma.
11. Tefsir, iftira, gıybet (dedikodu) etme.
12. Fitne fesat çıkarma, bozgunculuk yapma.
D) Örnek Bazı Ayet Referansları
• Namaz emri: “Namazı kılın, zekâtı verin…” (Bakara 2/43)
• Anne-babaya iyilik: “Onlara öf bile deme…” (İsrâ 17/23)
• Yalan/yalan şahitlik: “Yalan sözden sakının.” (Hac 22/30)
• İçki, kumar yasağı: “Ey iman edenler! İçki, kumar, dikili taşlar ve fal okları şeytan işi pisliktir…” (Mâide 5/90)
• Faiz yasağı: “Allah alışverişi helâl, faizi haram kıldı.” (Bakara 2/275)
• Şirk yasağı: “Allah kendisine ortak koşulmasını asla bağışlamaz…” (Nisâ 4/48)
• Adam öldürme: “Kim bir cana kıyarsa (haksız yere), bütün insanlığı öldürmüş gibidir.” (Mâide 5/32)
Yukarıdaki örnekler, Kur’an’da defalarca vurgulanan temel hususlardır; daha onlarca, yüzlerce emir/yasak benzeri hüküm bu şekilde farklı ayetlerde geçer.
3) Sonuç
1. Sabit Bir “Emir-Yasak” Sayısı Yok: Yahudi geleneğindeki 613 mitzvot benzeri, “Kur’an’da şu kadar emir, şu kadar yasak var” şeklinde yeknesak bir liste, İslâm kültüründe bulunmamaktadır ve böyle bir sayım üzerinde icmâ (oybirliği) yoktur.
2. Her Âlimin Taksimi Farklı: Kimisi yüzlerce farz, yüzlerce haram vb. diye tasnifler oluşturmuştur. Bunlar genel bir metot veya kişisel araştırma farkından ileri gelmektedir, resmî veya bütün mezheplerce onaylanmış “kesin sayı” şeklinde değildir.
3. Sünnet ve Fıkıh Kaynakları: Kur’ân emir ve yasaklarının pratiğe dökülmesinde, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in hadisleri ve İslâm fıkhı belirleyici rol oynar. Birçok konuda Kur’an kısa, öz beyan eder; ayrıntısı sünnet ve fakihlerin içtihadıyla netleştirilir.
4. Her Müslümana Düşen: Kur’an’ın ana mesajını, inanç ve ahlak prensiplerini, ibadet ve muamelât hükümlerini öğrenmeye gayret etmek; bunları yerine getirerek hem dünya hem de âhiret mutluluğunu aramaktır.
Dolayısıyla, “Kuran’da tam olarak kaç emir ve yasak var, hepsini sırasıyla yazar mısın?” talebine verilebilecek tek bir standart liste mevcut değildir. Yukarıda özetlenen ana başlıklar, Kur’an’ın en belirgin emir ve yasaklarının bir “örnek demeti”dir. Daha ayrıntılı okumalar, meâl ve tefsirler aracılığıyla yapılabilir.
Neden tek ve sabit bir liste yok?
1. Kur’ân’ın Üslûbu: Kur’ân-ı Kerîm, Tevrat’taki gibi “madde madde” sıralanmış hukuk metinlerinden farklı bir üslûpla indirilmiş; ayetler hem itikadî (inanç), ahlâkî (güzel ahlâk), hem de amelî (fiilî hükümler) konuları birbirine sarmalayarak ele almıştır.
2. Farklı Fıkıh Metotları: İslâm fakihleri (fıkıh âlimleri) Kur’ân ayetlerinin yanı sıra Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sünnetini, icmâ ve kıyası da dikkate alarak hükümleri çıkarırlar. Bir âlim bir ayeti kesin “emir” (farz) olarak görürken, diğeri aynı ayetin bağlamını farklı yorumlayıp bunu “mendup” (öneri) sayabilir.
3. Aynı Konunun Birçok Ayette Geçmesi: Bazı konular (mesela namaz, zekât, infak, iyiliği emretme, kötülükten sakındırma vb.) Kur’ân’da müteaddit ayetlerde tekrar edilir. Bu durumda “birden çok ayette tekrar geçen hüküm” tek emir mi sayılacak, yoksa ayet başına ayrı bir emir mi kabul edilecek? Bu da listeleme yöntemini farklılaştırır.
Dolayısıyla, “Kur’an’da kesin olarak ‘x’ sayıda emir-yasak vardır, işte hepsi” şeklinde bir liste sunmak, geleneksel İslâm literatüründe yaygın veya standart değildir.
1) Yaklaşımlara Örnek
Örnek 1: Bazı âlimler, “Yapılması farz olanlar” ve “Haram olup sakınılması gerekenler” şeklinde özetleyerek bir tasnif yapabilir; kimisi bu sayıyı 500 civarı başlıkta toplarken kimisi 200 civarında derler. Bu rakamlar, ayetlerdeki iç içe geçmiş konuları alt başlıklara ayırma veya birleştirme yöntemine göre değişir.
Örnek 2: Bazı yazarlar “Kur’an’da 300 emir ve 300 yasak” diye kitaplar yazmışlardır; ancak bu, herkesçe kabul edilen resmî bir sayı değildir—yazarın seçip derlediği bir tasniftir.
Örnek 3: Emevî dönemi ve sonraki bazı klasik müfessirler, tefsir içinde “Emirler ve nehiyler (yasaklar)” başlığıyla kısmen listelemiş, fakat tam bir “613 Mitzvot” benzeri kapsamlı tek döküm yapmamışlardır.
2) Temel (Genel) Emir ve Yasaklara Kısa Bir Örnek Listesi
Aşağıda, Kur’ân’daki en belirgin/emredici görünen konulardan kısa örnekler yer almaktadır. Liste “kesin olarak şu kadar madde var” iddiasında değildir; sadece yaygın kabul gören bazı emir (yap) ve nehiy (yapma) örneklerini, Kur’an’ın ruhunu yansıtan biçimde özetleyerek sunar:
A) İman ve İbadetle İlgili Bazı Emirler
1. Yalnızca Allah’a iman et; O’na hiçbir şeyi ortak koşma.
2. Namazı dosdoğru kıl (günde 5 vakit); huşû ile, ertelemeksizin.
3. Zekât ver, malından ihtiyacı olana, fakire belirli payı ayır.
4. Oruç tut (Ramazan’da farz).
5. Hacca git (maddi ve bedenî imkânı müsait olanlar).
6. Allah’ı çokça zikret (an).
7. Kur’an’ı oku ve onun üzerinde düşün (tefekkür et).
8. Helâl kazanç elde et, haramdan sakın.
B) Ahlâkî Ve Sosyal Bazı Emirler
1. Anne babaya iyi davran, onlara “öf” bile deme.
2. Akrabaya, komşuya, yetime ve fakire yardım et, cömert ol.
3. Doğruluktan ayrılma, yalana yaklaşma.
4. Emaneti ehline ver, emanete hıyanet etme.
5. Adaletli ol, hükmederken haksızlık yapma.
6. Erdemli/bağışlayıcı ol, affedici davran.
7. Sabırlı ol, musibetlere ve zorluklara karşı sabrı tavsiye et.
8. Söz verdiğinde sözünü tut.
C) Açıkça Yasaklanan Bazı Hususlar (Nehiyler)
1. Şirk koşma (Allah’tan başka ilaha tapma).
2. Haksız yere cana kıyma (cinayet).
3. Zina yapma (Nikâh dışı cinsel ilişki).
4. Faiz (riba) yeme.
5. Yetim malı yeme.
6. Yalan söyleme, iftira etme, yalan yere şahitlik yapma.
7. Hırsızlık yapma.
8. İçki (hamr) içme (ayetlerde “sarhoş edici” her şeyden sakınma).
9. Kumar, fal okları, şans oyunları ile malını israf etme.
10. Kibirlenme, gururlanma.
11. Tefsir, iftira, gıybet (dedikodu) etme.
12. Fitne fesat çıkarma, bozgunculuk yapma.
D) Örnek Bazı Ayet Referansları
• Namaz emri: “Namazı kılın, zekâtı verin…” (Bakara 2/43)
• Anne-babaya iyilik: “Onlara öf bile deme…” (İsrâ 17/23)
• Yalan/yalan şahitlik: “Yalan sözden sakının.” (Hac 22/30)
• İçki, kumar yasağı: “Ey iman edenler! İçki, kumar, dikili taşlar ve fal okları şeytan işi pisliktir…” (Mâide 5/90)
• Faiz yasağı: “Allah alışverişi helâl, faizi haram kıldı.” (Bakara 2/275)
• Şirk yasağı: “Allah kendisine ortak koşulmasını asla bağışlamaz…” (Nisâ 4/48)
• Adam öldürme: “Kim bir cana kıyarsa (haksız yere), bütün insanlığı öldürmüş gibidir.” (Mâide 5/32)
Yukarıdaki örnekler, Kur’an’da defalarca vurgulanan temel hususlardır; daha onlarca, yüzlerce emir/yasak benzeri hüküm bu şekilde farklı ayetlerde geçer.
3) Sonuç
1. Sabit Bir “Emir-Yasak” Sayısı Yok: Yahudi geleneğindeki 613 mitzvot benzeri, “Kur’an’da şu kadar emir, şu kadar yasak var” şeklinde yeknesak bir liste, İslâm kültüründe bulunmamaktadır ve böyle bir sayım üzerinde icmâ (oybirliği) yoktur.
2. Her Âlimin Taksimi Farklı: Kimisi yüzlerce farz, yüzlerce haram vb. diye tasnifler oluşturmuştur. Bunlar genel bir metot veya kişisel araştırma farkından ileri gelmektedir, resmî veya bütün mezheplerce onaylanmış “kesin sayı” şeklinde değildir.
3. Sünnet ve Fıkıh Kaynakları: Kur’ân emir ve yasaklarının pratiğe dökülmesinde, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in hadisleri ve İslâm fıkhı belirleyici rol oynar. Birçok konuda Kur’an kısa, öz beyan eder; ayrıntısı sünnet ve fakihlerin içtihadıyla netleştirilir.
4. Her Müslümana Düşen: Kur’an’ın ana mesajını, inanç ve ahlak prensiplerini, ibadet ve muamelât hükümlerini öğrenmeye gayret etmek; bunları yerine getirerek hem dünya hem de âhiret mutluluğunu aramaktır.
Dolayısıyla, “Kuran’da tam olarak kaç emir ve yasak var, hepsini sırasıyla yazar mısın?” talebine verilebilecek tek bir standart liste mevcut değildir. Yukarıda özetlenen ana başlıklar, Kur’an’ın en belirgin emir ve yasaklarının bir “örnek demeti”dir. Daha ayrıntılı okumalar, meâl ve tefsirler aracılığıyla yapılabilir.
